"Είμαι εθισμένος στο διαδίκτυο;",του Δημήτρη Καρακάσογλου
Εθισμός στο διαδίκτυο. Αυτή τη φράση τη συναντούμε όλο και συχνότερα στην καθημερινότητά μας. "Είναι δυνατόν να εθιστεί κάποιος σε ένα μέσο ενημέρωσης και ψυχαγωγίας;", θα αναρωτηθεί κανείς εύλογα. Έφταναν παλιότερα σε εμάς πληροφορίες για άτομα εθισμένα στο ραδιόφωνο, την τηλεόραση ή τις εφημερίδες και τα περιοδικά; Παρόμοιες ειδήσεις μέχρι και πριν λίγα χρόνια θα ακούγονταν στα αυτιά μας σαν αστείο. Μπορεί κάποιος να είναι εθισμένος για παράδειγμα στο κάπνισμα, αλλά από που κι ως που στο διαδίκτυο;
Ωστόσο ο εθισμός στο διαδίκτυο δεν αποτελεί μια κακόγουστη φάρσα και φτηνό τέχνασμα των Μ.Μ.Ε. στην προσπάθειά τους να αποκτήσουν μεγαλύτερη δημοφιλία, ούτε υπερβολικές διαπιστώσεις των κοινωνιολόγων και των ψυχολόγων. Μια απλή αναζήτηση στο ίδιο το διαδίκτυο θα μας φανερώσει υπαρκτά περιστατικά που αποδεικνύουν ότι όντως η ψηφιακή αυτή πλατφόρμα μπορεί να προκαλέσει εθισμό στο χρήστη. Για τη χώρα μας τρανή απόδειξη αποτελεί η νοσηλεία περίπου 90 παιδιών στο νοσοκομείο Παίδων με συμπτώματα εθισμού στο διαδίκτυο, σύμφωνα με στοιχεία του 2013. Σε άλλες χώρες όπως οι Η.Π.Α. και η Κίνα η κατάσταση παρουσιάζεται ακόμη πιο δραματική.
Πώς περιγράφεται όμως από τους ειδικούς η συμπτωματολογία αυτής της νέας, ιδιόμορφης νόσου; Σχεδόν όλες οι μελέτες συμφωνούν ότι τα άτομα που φανερώνουν σημάδια εθισμού στο διαδίκτυο δεν καταναλώνουν απλά μεγάλο κομμάτι του χρόνου τους παραμένοντας συνδεδεμένοι σε αυτό. Παράλληλα εκδηλώνουν και αισθήματα θυμού και επιθετικότητας σε περίπτωση που αναγκαστούν να αποσπαστούν από αυτό, αδιαφορούν για οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα, παραμελούν τις υποχρεώσεις τους, μειώνουν στο ελάχιστο τις κοινωνικές τους επαφές με τους φίλους και την οικογένειά τους. Θα λέγαμε δηλαδή ότι το διαδίκτυο φτάνει στο σημείο να ταυτιστεί με την ίδια τους τη βιολογική και κοινωνική ύπαρξη! Χωρίς αυτό νιώθουν κενοί, αδύναμοι να βρουν εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας και διασκέδασης.
Η νόσος αυτή δεν "προσβάλλει" μόνο ενήλικες, αντίθετα τα παιδιά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα και ευπρόσβλητα απέναντί της. Σύμφωνα με στοιχεία των τελευταίων ετών ο εθισμός των παιδιών στο διαδίκτυο και γενικότερα σε κάθε δραστηριότητα σχετική με τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών φαίνεται να λαμβάνει εκρηκτικές διαστάσεις. Η πολυτροπική λειτουργία της ψηφιακής αυτής πλατφόρμας σε συνδυασμό με τις αλλαγές στην καθημερινή ζωή (έλλειψη ελεύθερου χρόνου, φόβος των γονέων για την ασφάλεια του παιδιού εκτός σπιτιού κ.α.) οδηγεί σε μια εύκολη και ελκυστική επιλογή ψυχαγωγίας τους νέους ανθρώπους και ιδιαίτερα τους ανηλίκους. Εντέλει όμως η χρήση δεν απέχει πολύ από το να μετατραπεί σε κατάχρηση και να διαταράξει την ομαλή κοινωνικοποίηση του παιδιού και του εφήβου. Το πρόβλημα μοιάζει να επιτείνεται κι από το γεγονός ότι πλέον τα κινητά τηλέφωνα διαθέτουν τη δυνατότητα σύνδεσης στο διαδίκτυο, καθιστώντας πρακτικά εφικτό το "σερφάρισμα" σε κάθε πιθανή ώρα και τόπο, ακόμη και στους εξωτερικούς χώρους.
Οπωσδήποτε δε θα πρέπει να μας καταλαμβάνει πανικός και κάθε ενασχόληση με το διαδίκτυο που μετριέται σε πλήθος ωρών να γίνεται αντιληπτή ως εθισμός σε αυτό. Είναι όμως παραδεκτό ότι οι γονείς -κατά πρώτο λόγο- και οι εκπαιδευτικοί -κατά δεύτερο- οφείλουν να παρατηρούν τη σχέση που αναπτύσσουν τα παιδιά με το διαδίκτυο, αλλά το κυριότερο, να προβαίνουν στις κατάλληλες ενέργειες, ώστε αυτό το πολύ χρήσιμο σύγχρονο μέσο να μην ορθωθεί ως ανασταλτικός παράγοντας για την ομαλή ψυχοσωματική και πνευματική διάπλαση του παιδιού. Κι επειδή η πρόληψη είναι πάντα ο πιο αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης ενός προβλήματος, παραθέτουμε κάποιες απλές προτάσεις οι οποίες μπορούν να συμβάλλουν σε μια συνετή προσέγγιση του διαδικτύου από την πλευρά των παιδιών.
- Καλό θα είναι η επαφή ενός παιδιού με τις νέες τεχνολογίες και το διαδίκτυο να πραγματοποιείται σταδιακά και με μέτρο. Η χρησιμότητά τους είναι αναμφίβολη, αυτό όμως δε σημαίνει ότι ένα παιδί πρέπει στην ηλικία των 6 ετών να γνωρίζει τη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή και την ίδια ώρα να διαθέτει και το δικό του προσωπικό tablet, φαινόμενο μου κατά κόρον παρατηρείται στις μέρες μας.
- Θα βοηθούσε ιδιαίτερα η τοποθέτηση του ηλεκτρονικού υπολογιστή σε κεντρικό δωμάτιο του σπιτιού (π.χ. στο σαλόνι) και όχι στο δωμάτιο του παιδιού, έτσι ώστε οι γονείς να μπορούν να ελέγχουν αμεσότερα το χρόνο που καταναλώνουν τα παιδιά στο διαδίκτυο.
- Αν και τα περισσότερα κινητά τηλέφωνα πλέον παρέχουν τη δυνατότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο, υπάρχουν συσκευές που δε διαθέτουν αυτή τη λειτουργία. Τέτοιου είδους συσκευές ενδείκνυνται για τα παιδιά, ιδιαίτερα σε μικρότερες ηλικίες, έτσι ώστε αν αντιλαμβάνονται το κινητό τηλέφωνο ως ένα μέσο επικοινωνίας και όχι ως μια πλατφόρμα πρόσβασης στο διαδίκτυο.
- Φυσικά, όσες συζητήσεις κι αν πραγματοποιηθούν με ένα παιδί ή όσα περιοριστικά μέτρα κι αν ληφθούν, δεν είναι αρκετά ώστε να θωρακίσουν το παιδί από τον πειρασμό που καραδοκεί. Η ουσιαστικότερη και σημαντικότερη παρέμβαση που μπορούν να προσφέρουν στους νέους ανθρώπους όσοι έχουν αναλάβει τη διαπαιδαγώγησή τους, είναι να τους αναδείξουν το πλήθος των δραστηριοτήτων με τις οποίες μπορούν να καταπιαστούν και να "γεμίσουν" δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο τους. Κυρίως οφείλουν να φέρουν τη νεολαία σε επαφή με τη φύση, τις τέχνες, το λογοτεχνικό διάβασμα, την πολιτιστική κληρονομιά, με όλες εκείνες τις πτυχές δηλαδή που θα τους βοηθήσουν να αναπτύξουν μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα που δε θα είναι ευάλωτη σε κανέναν εθισμό γενικότερα!
Καρακάσογλου Δημήτρης, φιλόλογος
